Машинд мөргүүлж хөнгөн гэмтсэн үү? Хохирлоо хэрхэн, хэдий хэмжээгээр нэхэмжлэх вэ?

Оршил

Зам тээврийн осолд өртөж, эрүүл мэндээрээ хохирох нь хэнд ч тохиолдож болох таагүй явдал юм. Ялангуяа хөнгөн гэмтэл авсан үед иргэд юу хийхээ мэдэхгүй, хохирлоо хэрхэн барагдуулахаа ойлгохгүй байх тохиолдол элбэг. Энэхүү нийтлэлээр бид машинд мөргүүлж хөнгөн гэмтсэн тохиолдолд ямар алхам хийх, хэдий хэмжээний нөхөн төлбөр нэхэмжлэх боломжтой талаар хууль зүйн үндэслэл, практик зөвлөмжийг хүргэж байна.

Хууль зүйн үндэслэл

Зам тээврийн ослын улмаас учирсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх харилцааг Монгол Улсын Иргэний хууль, Жолоочийн даатгалын тухай хууль болон бусад холбогдох хууль тогтоомжоор зохицуулдаг.

Гэм хорыг арилгах ерөнхий зарчим

Иргэний хуульд зааснаар бусдын эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд хууль бусаар гэм хор учруулсан этгээд уг гэм хорыг бүрэн хариуцан арилгах үүрэгтэй байдаг. ИХ-ийн §497.1-д "Иргэний Хууль 497.1"-д зааснаар гэм хор учруулсан этгээд нь өөрийн буруугүйг нотолж чадаагүй л бол хариуцлагаас чөлөөлөгдөхгүй.

Нэхэмжилж болох хохирлын төрлүүд

Та дараах төрлийн хохирлыг нэхэмжлэх эрхтэй:

1. Эрүүл мэндэд учирсан хохирол (Эдийн засгийн хохирол):

   • Эмчилгээний зардал: Эм, тариа, үзлэг, оношилгоо, мэс засал, асарч сувилах, нэмэлт хоол, хиймэл эрхтэн хийлгэх, сувилалд сувилуулах зэрэг зайлшгүй гарсан бүх зардлыг нэхэмжилж болно. (ИХ-ийн §505.1 Иргэний Хууль 505.1)
   • Алдсан орлого: Хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсаны улмаас авч чадаагүй цалин, хөлс, түүнтэй адилтгах орлогыг нэхэмжлэх эрхтэй. (ИХ-ийн §229.1 Иргэний Хууль 229.1)

2. Эдийн бус гэм хор (Сэтгэл санааны хохирол):

   • Ослын улмаас бий болсон сэтгэл зүйн дарамт, шаналал, айдас зэрэг сэтгэцэд учирсан хор уршгийг мөнгөн хэлбэрээр нөхөн төлүүлэхээр шаардах эрхтэй. (ИХ-ийн §230.2 Иргэний Хууль 230.2)
   • Анхаарах зүйл: Жолоочийн хариуцлагын албан журмын даатгал нь сэтгэл санааны хохирлыг нөхөн төлдөггүй. (ЖДтХ-ийн §12.1.1 Жолоочийн даатгалын тухай хууль 12.1.1) Иймд энэ хохирлыг гэм буруутай жолоочоос шууд нэхэмжлэх шаардлагатай болдог.

Хөнгөн гэмтлийн нөхөн олговрын хэмжээ

Хуульд "хөнгөн гэмтэл"-д олгох нөхөн олговрын тодорхой жишиг хэмжээг заасан байдаг. "Хохирогчид нөхөх олговор олгох тухай" хуулийн дагуу:

• Эрүүл мэндээрээ хохирсон иргэнд шүүх эмнэлгийн шинжилгээгээр "хөнгөн" гэмтэл тогтоогдсон бол тухайн үеийн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 9 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний нөхөх олговор олгохоор заасан. (ХНООТХ-ийн §4.1.3 Хохирогчид нөхөх олговор олгох тухай хууль 4.1.3)

Жишээлбэл, 2024 оны байдлаар хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ 660,000 төгрөг байгаа тул хөнгөн гэмтлийн нөхөн олговор нь 660,000 * 9 = 5,940,000 төгрөг байна гэж тооцоолж болно. Энэ нь зөвхөн гэмтлийн зэрэгт хамаарах нөхөн олговор бөгөөд дээр дурдсан эмчилгээний зардал, алдсан орлого зэрэг нь нэмж тооцогдоно.

Практик алхамууд

Осолд орсон үед сэтгэл санаа тогтворгүй байх нь ойлгомжтой ч дараах алхмуудыг тайван, зөв дарааллаар хийх нь таны эрх ашгийг хамгаалахад чухал үүрэгтэй.

1. Ослын газарт авах арга хэмжээ

• Цагдаа (102), Түргэн тусламж (103), Жолоочийн даатгалын шуурхай албанд (утасны дугаарыг даатгалын баталгаан дээрээс харна) яаралтай мэдэгдэнэ. Хөнгөн гэмтэлтэй байсан ч эмчид үзүүлэх нь чухал.
• Ослын газрыг хэвээр нь байлгах. Цагдаа, даатгалын төлөөлөгчийг иртэл тээврийн хэрэгслийн байрлалыг өөрчилж болохгүй.
• Нотлох баримт цуглуулах. Гар утсаараа ослын газрын, тээврийн хэрэгслийн эвдрэлийн, өөрийн гэмтлийн зургийг олон өнцгөөс авч баримтжуулаарай. Боломжтой бол гэрчүүдийн утасны дугаар, нэрийг тэмдэглэж авна уу.

2. Гэмтлийн зэргээ тогтоолгох

• Цагдаагийн байгууллагаас "Шүүх эмнэлгийн шинжилгээ хийлгэх тогтоол" гаргуулж авна.
• Энэхүү тогтоолын дагуу Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнд хандаж, гэмтлийн зэргээ албан ёсоор тогтоолгоно. Энэхүү дүгнэлт нь таны нэхэмжлэлийн гол үндэслэл болно.

3. Хохирлоо тооцож, нэхэмжлэх

• Даатгалын компанид хандах: Гэм буруутай жолоочийн даатгалын компани таны эмчилгээний зардал, эд хөрөнгөд учирсан хохирлыг даатгалын үнэлгээний дүнгийн хүрээнд (ихэвчлэн 5 сая төгрөг) төлнө. (ЖДтХ-ийн §9.1.1 Жолоочийн даатгалын тухай хууль 9.1.1)
• Гэм буруутай жолоочоос нэхэмжлэх: Даатгалаар нөхөн төлөгдөөгүй дараах хохирлыг гэм буруутай этгээдээс шууд нэхэмжлэх эрхтэй.
  1. Даатгалын үнэлгээнээс давсан эмчилгээний зардал.
  2. Ажлаа хийж чадаагүйн улмаас алдсан орлого.
  3. Сэтгэл санааны хохирол.
  4. Хууль зүйн туслалцаа авсан бол өмгөөлөгчийн хөлс гэх мэт.

4. Шүүхэд хандах

Хэрэв гэм буруутай жолооч таны хохирлыг сайн дураар барагдуулахгүй бол та иргэний хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж, хохирлоо шүүхийн шийдвэрээр гаргуулах эрхтэй. Нэхэмжлэлдээ дараах баримтыг хавсаргана:

• Цагдаагийн байгууллагын ослын талаарх материал
• Шүүх эмнэлгийн гэмтлийн зэргийн дүгнэлт
• Эмчилгээний зардлын баримтууд (эмчийн бичиг, эмийн сан, эмнэлгийн төлбөрийн баримт)
• Алдсан орлогыг нотлох баримт (цалингийн тодорхойлолт г.м)

Шүүхийн практик

Шүүхүүд зам тээврийн ослын улмаас эрүүл мэндэд учирсан хохирлыг шийдвэрлэхдээ хуулийг нэг мөр тайлбарлан хэрэглэдэг.

• Эмчилгээний зайлшгүй зардлыг тооцох: Шүүх нь ослын улмаас зайлшгүй гарсан эмчилгээний зардлыг нотлох баримтад тулгуурлан тогтоодог. Жишээлбэл, Тогтоол #irgen_3_7601 тоот шийдвэрт даатгалаар машины хохирол төлөгдсөн ч эрүүл мэндэд учирсан хохирлыг хариуцагчаас гаргуулахаар шийдвэрлэсэн байдаг.
• Сэтгэл санааны хохирол: Сэтгэцэд учирсан хор уршгийг нэхэмжлэхэд шүүхээс шинжээчийн дүгнэлтийг үндэслэх шаардлагатайг анхаарах хэрэгтэй. Тогтоол #eruu_3_3728-д сэтгэцийн хор уршгийн зэрэглэлийг эрх бүхий байгууллагын дүгнэлтээр тогтоох ёстойг дурдсан.
• Хохирол ба ослын шууд хамаарал: Нэхэмжилж буй зардал нь осолтой шууд хамааралтай болохыг нотлох нь чухал. Тогтоол #irgen_3_7714-т ослын дараах удаан хугацааны сувиллын зардлыг хөнгөн гэмтэлтэй шууд холбоогүй гэж үзэж, нэхэмжлэлийг хангаагүй тохиолдол бий.

Дүгнэлт

Машинд мөргүүлж хөнгөн гэмтсэн тохиолдолд та дараах зүйлсийг нэхэмжлэх бүрэн эрхтэй:

1. Эмчилгээ, оношилгооны бүх зардал.
2. Гэмтлийн улмаас ажиллаж чадаагүй хугацааны алдсан орлого.
3. Хөнгөн гэмтлийн зэргийн нөхөн олговор (Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 9 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний мөнгө).
4. Сэтгэл санааны хохирол.

Эдгээр хохирлын зарим хэсгийг жолоочийн даатгалаас, үлдсэн хэсгийг гэм буруутай этгээдээс гаргуулна. Хамгийн гол нь ослын газраас эхлэн бүх үйл явцыг сайтар баримтжуулж, шүүх эмнэлгийн дүгнэлт гаргуулан, зардлын баримтуудаа нягтлан цуглуулах явдал юм. Хэрэв та хууль зүйн нарийн төвөгтэй асуудалтай тулгарвал мэргэжлийн өмгөөлөгчид хандахыг зөвлөж байна.