Цалингаа Авч Чадахгүй Байвал Яах Вэ? | Хуульчийн Зөвлөгөө

Оршил

Хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллаж, үүргээ биелүүлсэн хүн бүр цалин хөлсөө хугацаанд нь, бүрэн авах эрхтэй. Гэвч бодит байдал дээр ажил олгогч санхүүгийн бэрхшээл болон бусад шалтгаанаар ажилтны цалинг хугацаанд нь олгохгүй байх, хоцроох тохиолдол цөөнгүй гардаг. Энэ нь ажилтны амьжиргаанд сөргөөр нөлөөлөөд зогсохгүй, хууль зөрчиж буй үйлдэл юм.

Хэрэв таны цалин тавигдахгүй байгаа бол та ганцаараа биш бөгөөд Монгол Улсын хууль тогтоомж таны эрх ашгийг хамгаалсан байдаг. Энэхүү нийтлэлээр бид цалингаа авч чадахгүй байгаа тохиолдолд ямар алхам хийх, хууль зүйн ямар үндэслэлтэйгээр эрхээ хамгаалах боломжтойг дэлгэрэнгүй тайлбарлах болно.

Хууль зүйн үндэслэл

Ажилтны цалин хөлс авах эрхийг Хөдөлмөрийн тухай хуулиар нарийвчлан зохицуулсан байдаг. Ажил олгогч цалин олгох үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд дараах хуулийн заалтууд таны эрхийг хамгаална.

Цалин олгох хугацаа ба хэлбэр

Ажил олгогч таны цалинг тодорхой хугацаанд, тогтмол олгох үүрэгтэй. Хөдөлмөрийн тухай хууль (ХТ)-д зааснаар:

• Цалин хөлсийг сард хоёроос доошгүй удаа тогтсон өдөр олгох ёстой бөгөөд олгох өдрийг хөдөлмөрийн дотоод журам эсвэл хөдөлмөрийн гэрээнд тодорхой тусгасан байх ёстой. (ХТ-ийн §104.1) Хөдөлмөрийн Тухай Хууль 104.1.
• Цалинг үндэсний мөнгөн тэмдэгт болох төгрөгөөр, мөнгөн хэлбэрээр олгоно. (ХТ-ийн §105.1) Хөдөлмөрийн Тухай Хууль 105.1.
• Ажил олгогч цалинг хугацаанд нь олгоогүй бол хуульд заасан хариуцлага хүлээнэ. (ХТ-ийн §104.7) Хөдөлмөрийн Тухай Хууль 104.7.

Цалин 30 хоног хоцорвол ажил үүргээ гүйцэтгэхээс татгалзах эрх

Хэрэв таны цалин 30 хоногоос дээш хугацаагаар хоцорсон бол та ажил үүргээ гүйцэтгэхээс татгалзах хууль ёсны эрхтэй болно. Энэ нь ажлаас халагдах үндэслэл болохгүй.

• Ажил олгогч ажилтны цалин хөлсийг олговол зохих өдрөөс хойш 30 хоногийн хугацаанд олгоогүй бол ажилтан ажил үүргээ гүйцэтгэхээс татгалзах эрхтэй. (ХТ-ийн §54.1.3) Хөдөлмөрийн Тухай Хууль 54.1.3.
• Энэ тохиолдолд ажил олгогчид нэн даруй мэдэгдэх бөгөөд цалин олгогдох хүртэлх хугацаанд ажиллахгүй байх эрхтэй.
• Энэ эрхээ эдэлсний төлөө ажил олгогч танд сахилгын шийтгэл ногдуулахыг хуулиар хориглоно. (ХТ-ийн §54.3) Хөдөлмөрийн Тухай Хууль 54.3.
• Ажил үүргээ гүйцэтгэхээс татгалзсан хугацааны цалин хөлстэй тэнцэх хэмжээний олговрыг ажил олгогч танд олгох үүрэгтэй. (ХТ-ийн §113.1) Хөдөлмөрийн Тухай Хууль 113.1.

Цалингаас хийх хууль бус суутгал

Ажил олгогч таны зөвшөөрөлгүйгээр эсвэл хуульд зааснаас бусад үндэслэлээр цалингаас тань суутгал хийхийг хориглоно. Суутгал хийх боломжтой тохиолдлууд:

• Шүүхийн шийдвэр хүчин төгөлдөр болсон (жишээлбэл, хүүхдийн тэтгэлэг).
• Ажилтны буруугаас учруулсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх ажил олгогчийн шийдвэр гарсан (нэг сарын дундаж цалингаас хэтрэхгүй).
• Хуульд заасан бусад тохиолдол. (ХТ-ийн §119.1) Хөдөлмөрийн Тухай Хууль 119.1.

Практик алхамууд

Хэрэв таны цалин олгогдохгүй байвал дараах алхмуудыг дарааллын дагуу авахыг зөвлөж байна.

1. Ажил олгогчтой ярилцах

Хамгийн эхний алхам бол ажил олгогч, удирдлага, эсвэл нягтлан бодогчтойгоо уулзаж, цалин яагаад олгогдохгүй байгаа шалтгааныг тодруулах явдал юм. Энэ нь энгийн үл ойлголцол байж болох бөгөөд асуудлыг хялбархан шийдвэрлэх боломжтой. Ярилцсаны дараа ярианы үр дүнг баталгаажуулж имэйл илгээх нь ирээдүйд нотлох баримт болдог.

2. Бичгээр шаардлага хүргүүлэх

Хэрэв аман яриа үр дүнд хүрэхгүй бол албан ёсоор, бичгээр шаардлага хүргүүлэх хэрэгтэй. Шаардлагад дараах зүйлсийг тодорхой тусгана уу:

• Таны нэр, албан тушаал.
• Олгогдоогүй цалингийн нийт дүн, ямар хугацааны цалин болох.
• Цалинг тодорхой хугацааны дотор (жишээлбэл, 3-5 хоногийн дотор) олгохыг шаардах.
• Хугацаанд нь олгохгүй бол дараагийн шатны арга хэмжээ (шүүх, хөдөлмөрийн байцаагчид хандах) авах болно гэдгээ мэдэгдэх. Шаардлагыг хоёр хувь үйлдэж, нэг хувийг нь ажил олгогчид өгөөд, нөгөө хувь дээрээ "Хүлээн авсан" гэсэн гарын үсэг, огноог тэмдэглүүлж аваарай.

3. Гомдол гаргах

Дээрх алхмууд үр дүнд хүрэхгүй бол та дараах байгууллагуудад хандах эрхтэй.

А. Хөдөлмөрийн хяналтын улсын байцаагчид хандах

Аймаг, дүүргийнхээ Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний газарт хандаж гомдол гаргаж болно. Хөдөлмөрийн байцаагч нь ажил олгогчийн үйл ажиллагаанд шалгалт хийж, цалин олгохыг шаардах, хууль зөрчсөн бол Зөрчлийн тухай хуулийн дагуу хариуцлага тооцох эрхтэй.

Б. Шүүхэд нэхэмжлэл гаргах

Цалингаа гаргуулахаар шүүхэд нэхэмжлэл гаргах нь хамгийн үр дүнтэй аргуудын нэг юм. Та дараах зүйлсийг нэхэмжилж болно:

• Үндсэн цалин
• Цалин олгох хугацаа хэтрүүлсэн бол алданги (Иргэний хуулийн дагуу)
• Нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийн нөхөн төлөлт
• Шүүхэд хандахтай холбоотой гарсан зардал (өмгөөлөгчийн хөлс гэх мэт)

Шүүхийн практик

Монгол Улсын шүүхүүд хөдөлмөрийн маргааныг шийдвэрлэхдээ ажилтны цалин авах эрхийг тууштай хамгаалдаг.

• Цалин хугацаандаа олгоогүй нь зөрчилд тооцогдоно: Ажил олгогч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр цалинг хугацаанд нь олгоогүй бол энэ нь Зөрчлийн тухай хуульд заасан зөрчилд тооцогдож, торгуулийн шийтгэл хүлээдэг. "Санхүүгийн хүндрэл" гэдэг нь үргэлж хүндэтгэн үзэх шалтгаан болдоггүйг шүүх тогтоосон байдаг. (Тогтоол #zahirgaa_3_2499)
• Сул зогсолтын үеийн олговор: Ажил олгогчийн буруугаас шалтгаалан сул зогссон тохиолдолд ажилтан олговор авах эрхтэй. Гэхдээ энэ олговрыг цалинтай адилтгаж, алданги тооцохгүй байж болно. Учир нь цалин хөлс болон олговор нь хууль зүйн хувьд өөр ойлголт юм. (Тогтоол #5702, Тогтоол #6672)
• Ажлаас үндэслэлгүй халагдсан үеийн цалин: Хэрэв ажилтныг ажлаас үндэслэлгүй халсан нь шүүхээр тогтоогдвол ажил олгогч түүнийг ажилд эгүүлэн томилж, ажилгүй байсан бүх хугацааны цалинтай тэнцэх олговрыг олгох үүрэгтэй. (Тогтоол #5564, Тогтоол #5557)
• Нэхэмжлэл гаргахдаа анхаарах зүйлс: Ажилтан өөр ажилд орсон бол өмнөх компаниасаа ажилгүй байсан хугацааны цалинг нэхэмжлэх эрхгүй болдог. Мөн нэхэмжлэл гаргахдаа хөөн хэлэлцэх хугацааг анхаарах нь чухал. (Тогтоол #6927)

Дүгнэлт

Цалингаа хугацаанд нь авч чадахгүй байх нь хүндрэлтэй асуудал боловч та хууль ёсны эрхээ хамгаалах бүрэн боломжтой.

1. Эхлээд ажил олгогчтойгоо ярилц. Асуудлыг эв зүйгээр шийдэхийг хичээ.
2. Бичгээр ханд. Бүх харилцаагаа бичгээр баримтжуулж, нотлох баримттай болоорой.
3. Хуулийн эрхээ эдэл. Хэрэв цалин тань 30 хоногоос дээш хугацаагаар олгогдоогүй бол ажил үүргээ гүйцэтгэхээс татгалзах эрхтэй гэдгээ санаарай.
4. Эцсийн шатанд ханд. Хэрэв дээрх алхмууд үр дүнд хүрэхгүй бол Хөдөлмөрийн хяналтын улсын байцаагч эсвэл шүүхэд хандахаас бүү эргэлзээрэй.

Таны хөдөлмөр үнэлэгдэх ёстой бөгөөд цалин хөлсөө авах нь таны үндсэн эрх юм. Хэрэв танд хууль зүйн нарийн зөвлөгөө шаардлагатай бол мэргэжлийн хуульчид хандахыг зөвлөж байна.