Оршил
Шүүх, прокурор, цагдаагийн байгууллагад үнэн зөв мэдүүлэг өгөх нь хэргийг шударгаар шийдвэрлэх суурь нөхцөл болдог. Гэвч зарим тохиолдолд гэрч, хохирогч, шинжээч, тэр ч бүү хэл хэргийн оролцогчид санаатайгаар худал мэдүүлэг өгөх тохиолдол гардаг. Энэ нь зөвхөн ёс зүйн зөрчил төдийгүй Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу эрүүгийн хариуцлага хүлээх ноцтой гэмт хэрэг юм.
Энэхүү нийтлэлээр бид санаатайгаар худал мэдүүлэг өгөх гэж юу болох, түүнд ямар хуулийн хариуцлага хүлээлгэдэг болох, ийм нөхцөл байдал үүссэн үед ямар алхам хийх ёстой талаар дэлгэрэнгүй тайлбарлах болно.
Хууль зүйн үндэслэл
Худал мэдүүлэг өгөхтэй холбоотой гол зохицуулалтыг Монгол Улсын Эрүүгийн хуульд тусгасан байдаг. Энэ төрлийн гэмт хэргийг хоёр үндсэн хэлбэрээр авч үздэг.
1. Гэрч, хохирогч, шинжээч, орчуулагч худал мэдүүлэг өгөх
Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад гэрч, хохирогч, шинжээч, орчуулагч, хэлмэрч үнэнийг хэлэх үүргээ зөрчиж, санаатайгаар худал мэдээлэл өгвөл энэ нь гэмт хэрэгт тооцогдоно.
- Эрүүгийн хуулийн 21.2-1-д зааснаар, хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаах, шүүхэд гэрч, хохирогч зориуд худал мэдүүлсэн, шинжээч зориуд худал дүгнэлт гаргасан, орчуулагч, хэлмэрч зориуд худал орчуулсан, хэлмэрчилсэн бол дөрвөн зуун тавин нэгжээс таван мянга дөрвөн зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл хоёр зуун дөчин цагаас долоон зуун хорин цаг хүртэл хугацаагаар нийтэд тустай ажил хийлгэх, эсхүл нэг сараас нэг жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ял шийтгэнэ.
2. Гэмт хэргийг хүндрүүлэх нөхцөл байдал
Хэрэв худал мэдүүлэг өгөх үйлдэл нь илүү ноцтой үр дагаварт хүргэсэн бол хууль илүү хүнд ял шийтгэл оногдуулдаг.
- Эрүүгийн хуулийн 21.2-2-т зааснаар, энэ гэмт хэргийг хүнийг хүнд, эсхүл онц хүнд гэмт хэрэгт гүтгэх, яллах нотлох баримтыг зохиомлоор бий болгох зорилгоор, эсхүл ашиг хонжоо олох зорилгоор үйлдсэн бол хоёр мянга долоон зуун нэгжээс арван дөрвөн мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл зургаан сараас гурван жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах, эсхүл зургаан сараас гурван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ.
3. Гэмт хэргийн тухай худал мэдээлэх
Энэ нь гэрчийн мэдүүлгээс ялгаатай ойлголт юм. Иргэн хэн нэгнийг гэмт хэрэг үйлдсэн гэж, эсвэл гэмт хэрэг гарсан гэж эрх бүхий байгууллагад зориуд худал мэдээлбэл мөн эрүүгийн хариуцлага хүлээнэ. Энэ нь шүүн таслах ажиллагаанд саад учруулах гэмт хэргийн нэг төрөл юм.
- Эрүүгийн хуулийн 21.1-д энэ үйлдлийг гэмт хэрэгт тооцож, хариуцлага хүлээлгэхээр заасан байдаг.
Практик алхамууд
Хэрэв та хэн нэгнийг худал мэдүүлэг өгч байна гэж үзэж байгаа эсвэл өөрөө ийм нөхцөл байдалд орсон бол дараах алхмуудыг мэдэж байх нь чухал.
Иргэний хийх ёстой үйлдлүүд:
- Баримт цуглуулах: Нөгөө талын мэдүүлэг худал болохыг нотлох баримт (бичлэг, баримт бичиг, бусад гэрчийн мэдүүлэг г.м.) цуглуулах нь чухал.
- Гомдол гаргах: Худал мэдүүлэг өгсөн гэж үзэж буй этгээдийн үйлдлийн талаар тухайн хэргийг шалгаж буй мөрдөгч, прокурор, эсвэл шүүгчид албан ёсоор гомдол гаргана. Гомдолд ямар мэдүүлэг яагаад худал болохыг нотлох баримтын хамт дэлгэрэнгүй тусгах хэрэгтэй.
- Хуульчийн зөвлөгөө авах: Эрүүгийн хэрэг нь нарийн төвөгтэй ажиллагаа тул мэргэжлийн өмгөөлөгчөөс зөвлөгөө авч, өөрийн эрх ашгийг хамгаалуулах нь зүйтэй.
- Мэдүүлэг өгөхөөс өмнөх анхааруулга: Гэрч, хохирогч бүр мэдүүлэг өгөхийн өмнө худал мэдүүлэг өгвөл Эрүүгийн хуулийн дагуу хариуцлага хүлээлгэхийг албан ёсоор сануулж, гарын үсэг зуруулдаг. Энэ нь таны үүрэг, хариуцлагыг нотолж буй чухал баримт юм.
Шүүхийн практик
Монгол Улсын шүүхүүд худал мэдүүлэг өгөх гэмт хэргийг хэрхэн шийдвэрлэж байсан талаарх зарим жишээг авч үзье.
-
Тогтоол #eruu_3_3005: Энэ хэрэгт цагдаагийн алба хаагч албан үүргээ гүйцэтгэх явцдаа худал мэдүүлэг өгсөн нь тогтоогдож, анхан шатны шүүхээс нийтэд тустай ажил хийлгэх ял оногдуулж, давж заалдах шатны шүүхээс торгох ялаар өөрчлөн шийдвэрлэсэн. Энэ нь худал мэдүүлэг өгөх нь бодит хохирол учирсан эсэхээс үл хамааран гэмт хэрэгт тооцогддогийг харуулж байна.
-
Тогтоол #eruu_3_3585: Шүүгдэгч нь гэрчээр мэдүүлэг өгөхдөө бусдыг гэмт хэрэг үйлдсэн гэж зориуд худал мэдүүлж, гүтгэсэн нь нотлогдож, түүнд 5,400,000 төгрөгөөр торгох ял оногдуулсан шийдвэрийг хоёр шатны шүүх хэвээр үлдээсэн. Энэ нь худал мэдүүлгээр бусдыг гүтгэх нь ноцтой үр дагавартайг харуулсан жишээ юм.
-
Тогтоол #eruu_3_3242: Нэг хэрэгт холбогдсон хоёр шүүгдэгчийн нэг нь бусдын биед хүнд гэмтэл учруулсан бол нөгөө нь уг үйлдлийг нуун дарагдуулах зорилгоор худал мэдүүлэг өгчээ. Шүүхээс худал мэдүүлэг өгсөн шүүгдэгчид 750,000 төгрөгөөр торгох ял оногдуулсан байна.
-
Тогтоол #eruu_3_2923: Энэ тохиолдолд шүүхээс иргэнийг бусдад худал мэдүүлэг өгч гүтгэсэн гэх хэргийг хэлэлцээд, түүний гэм буруутай үйлдэл нь хангалттай нотлох баримтаар тогтоогдоогүй гэж үзэж, цагаатгасан. Энэ нь "санаатайгаар" буюу зориуд худал мэдүүлсэн гэдгийг нотлох нь чухал болохыг харуулж байна.
Дүгнэлт
Санаатайгаар худал мэдүүлэг өгөх нь шүүн таслах ажиллагааны шударга, үнэн зөв байдалд ноцтойгоор хор хохирол учруулдаг, хуулиар хориглосон гэмт үйлдэл юм. Гэрч, хохирогч, шинжээч, орчуулагч нь үнэн зөв мэдүүлэг өгөх хуулиар хүлээсэн өндөр үүрэгтэй бөгөөд үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд ЭХ-ийн §21.2-т заасны дагуу торгох, нийтэд тустай ажил хийлгэх, зорчих эрхийг хязгаарлах, цаашлаад хорих ял хүртэл хүлээх эрсдэлтэй.
Хэргийг үнэн зөвөөр шийдвэрлүүлэхэд иргэн бүрийн үүрэг, хариуцлага чухал тул хуулийн байгууллагад мэдүүлэг өгөхдөө зөвхөн үнэнийг ярих нь таны болон нийгмийн эрх ашигт нийцнэ гэдгийг анхаарна уу.