Компани шилжүүлэх: Хувьцаа худалдахаас эхлээд нэгтгэх хүртэлх бүх үйл явц

Оршил

Компанийг өөр этгээдэд шилжүүлэх нь зөвхөн хувьцааг худалдахаас илүү өргөн хүрээний ойлголт юм. Энэ нь компанийн өмчлөл, эрх, үүрэг, хариуцлагыг бүхэлд нь эсвэл хэсэгчлэн шилжүүлэх нарийн төвөгтэй хууль зүйн үйл явц байдаг. Иргэд, бизнес эрхлэгчид компанийг шилжүүлэхдээ ихэвчлэн хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулахыг гол арга зам гэж ойлгодог ч үүнээс гадна компанийг өөрчлөн байгуулах (нийлүүлэх, нэгтгэх, хуваах, тусгаарлах) замаар шилжүүлж болдог.

Энэхүү нийтлэлээр бид Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу компани шилжүүлэх үндсэн аргууд, тэдгээрийн хууль зүйн үндэслэл, иргэн, хуулийн этгээдийн хийх ёстой практик алхмуудыг дэлгэрэнгүй тайлбарлах болно.

Хууль зүйн үндэслэл

Компани шилжүүлэх үйл ажиллагааг голчлон Компанийн тухай хуулиар зохицуулдаг. Шилжүүлгийн хэлбэрээс хамааран дараах үндсэн аргууд байдаг.

1. Хувьцаа шилжүүлэх (Худалдах, бэлэглэх, өвлүүлэх)

Энэ нь компанийн өмчлөх эрхийг шилжүүлэх хамгийн түгээмэл арга юм. Хувьцаа эзэмшигч нь өөрийн эзэмшлийн хувьцааг бусдад чөлөөтэй захиран зарцуулах эрхтэй байдаг.

• Компанийн тухай хууль 4.1-д зааснаар хувьцаат компанийн хувьцаа эзэмшигч нь бусад хувьцаа эзэмшигчийн саналыг харгалзахгүйгээр хувьцаагаа чөлөөтэй захиран зарцуулах эрхтэй.
• Хэрэв шилжүүлж буй хувьцааны үнийн дүн нь компанийн сүүлийн балансын активын нийт дүнгийн 25 хувиас дээш байвал энэ нь Компанийн тухай хууль 87.1.1-д заасан "Их хэмжээний хэлцэл"-д тооцогдож, Төлөөлөн удирдах зөвлөл (ТУЗ) эсвэл хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаар тусгайлан шийдвэрлэх шаардлагатай болдог. Компанийн тухай хууль 88.1.

2. Компанийг өөрчлөн байгуулах замаар шилжүүлэх

Энэ нь компанийн бүтэц, зохион байгуулалтыг өөрчилж, түүний эрх, үүргийг шинээр эсвэл өөр компанид шилжүүлэх үйл явц юм.

• Нийлүүлэх: Хоёр ба түүнээс дээш компанийн үйл ажиллагааг зогсоож, тэдгээрийн эрх, үүргийг шинээр байгуулагдсан нэг компанид шилжүүлнэ (А+Б=Шинэ В). Үүнийг Компанийн тухай хууль 19.1-д тодорхойлсон.
• Нэгтгэх: Нэг компанийн үйл ажиллагааг зогсоож, түүний эрх, үүргийг өөр компанид шилжүүлнэ (А+Б=А). Энэ талаар Компанийн тухай хууль 20.1-д заасан.
• Хуваах: Нэг компанийн үйл ажиллагааг зогсоож, түүний эрх, үүргийг шинээр байгуулагдсан хоёр ба түүнээс дээш компанид хуваан шилжүүлнэ (А=Б+В). Энэ нь Компанийн тухай хууль 21.1-д тусгагдсан.
• Тусгаарлах: Компанийн үйл ажиллагааг зогсоохгүйгээр түүний зарим эрх, үүргийг шинээр байгуулагдсан компанид шилжүүлнэ (А=А+Б). Энэ талаар Компанийн тухай хууль 22.1-д заасан байдаг.

Эдгээр бүх тохиолдолд компанийн эрх, үүрэг, хариуцлага нь хууль ёсны залгамжлагч болох шинэ эсвэл нэгтгэж буй компанид шилждэг.

Практик алхамууд

Компани шилжүүлэх үйл явцыг сонгосон аргаас хамааран дараах байдлаар ангилж болно.

Аргачлал 1: Хувьцаа шилжүүлэх (Энгийн тохиолдол)

1. Эрх зүйн болон санхүүгийн дүгнэлт (Due Diligence): Худалдан авагч тал нь компанийн санхүүгийн байдал, өр төлбөр, гэрээ, шүүхийн маргаан зэргийг нарийвчлан шалгах.
2. Хөрөнгийн үнэлгээ хийлгэх: Хараат бус, тусгай зөвшөөрөл бүхий үнэлгээний байгууллагаар компанийн хувьцааны бодит үнэлгээг тогтоолгох.
3. Хувьцаа худалдах-худалдан авах гэрээ байгуулах: Гэрээнд хувьцааны тоо, үнэ, төлбөрийн нөхцөл, талуудын эрх, үүрэг зэргийг нарийвчлан тусгана.
4. ТУЗ эсвэл Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэр гаргах: Хэрэв "Их хэмжээний хэлцэл"-ийн шаардлага хангасан бол Компанийн тухай хууль 88.1-ийн дагуу холбогдох шийдвэрийг гаргана.
5. Төлбөр тооцоо хийх: Гэрээнд заасны дагуу төлбөрийг шилжүүлж, хувьцааг хүлээн авах.
6. Улсын бүртгэлд өөрчлөлт оруулах: Хувьцаа эзэмшигч өөрчлөгдсөн тухай мэдээллийг Хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн газарт бүртгүүлж, гэрчилгээнд өөрчлөлт оруулна.

Аргачлал 2: Компанийг нэгтгэх, нийлүүлэх (Том хэмжээний шилжүүлэг)

1. Өөрчлөн байгуулах төсөл, гэрээ боловсруулах: Нэгдэх, нийлэх компаниудын ТУЗ (байхгүй бол гүйцэтгэх удирдлага) нь өөрчлөн байгуулах нөхцөл, журам, хуваах баланс, хувьцааг хэрхэн хөрвүүлэх зэргийг тусгасан гэрээний төслийг боловсруулна. (Компанийн тухай хууль 19.2).
2. Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаар батлуулах: Компани тус бүрийн хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаар өөрчлөн байгуулах тухай шийдвэр, гэрээг хэлэлцүүлж, олонхын саналаар батална.
3. Зээлдүүлэгчдэд мэдэгдэх: Компанийг өөрчлөн байгуулж буй тухайгаа бүх зээлдүүлэгч, харилцагчдад бичгээр мэдэгдэж, тэдний шаардлагыг хангах арга хэмжээ авах үүрэгтэй.
4. Эрх, үүрэг, хариуцлагыг шилжүүлэх: Хуваах баланс болон гэрээний дагуу татан буугдаж буй компанийн бүх эрх, үүрэг, эд хөрөнгө шинээр байгуулагдсан эсвэл нэгтгэж буй компанид шилжинэ.
5. Улсын бүртгэлд бүртгүүлэх: Хуучин компанийг татан буулгаж, улсын бүртгэлээс хасуулах, шинээр байгуулагдсан компанийг улсын бүртгэлд бүртгүүлэх арга хэмжээг авна.

Шүүхийн практик

Компани шилжүүлэхтэй холбоотой маргаан нь ихэвчлэн эрх, үүргийг хэрхэн шилжүүлсэн, гэрээний нөхцөл, удирдлагын шийдвэрийн хүчин төгөлдөр байдал зэргээс үүсдэг.

• Эрх бүхий этгээдийн зөвшөөрлийн ач холбогдол: Тогтоол #irgen_3_4718-д компанийн ажилтан нь гүйцэтгэх захирлын зөвшөөрлөөр компанийн эд хөрөнгө болох автомашиныг бусдын нэр дээр шилжүүлсэн үйлдэл нь компанийн дотоод журмын дагуу хийгдсэн тул ажилтанд хариуцлага тооцох боломжгүй гэж үзсэн. Энэ нь компани шилжүүлэх, түүний эд хөрөнгийг захиран зарцуулахдаа хувьцаа эзэмшигчдийн хурал, ТУЗ, гүйцэтгэх захирал гэх мэт эрх бүхий этгээдийн шийдвэр зайлшгүй шаардлагатайг харуулж байна.

• Тусгай зөвшөөрөл шилжүүлэх: Зарим төрлийн үйл ажиллагаа эрхэлдэг компанийг шилжүүлэхэд зөвхөн компанийн өмчлөлийг шилжүүлэхээс гадна тухайн үйл ажиллагааг эрхлэх тусгай зөвшөөрлийг хамтад нь шилжүүлэх шаардлагатай болдог. Жишээлбэл, ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийг шилжүүлэхэд Ашигт малтмалын тухай хууль 52-р зүйл-д заасан нарийн журмыг баримтлах ёстой. Тогтоол #zahirgaa_3_3081-д тусгай зөвшөөрөл шилжүүлэхтэй холбоотой захиргааны байгууллагын шийдвэрийг маргасан байдаг. Энэ нь тусгай зохицуулалттай салбарт компани шилжүүлэхдээ холбогдох салбарын хуулийг давхар судалж, мөрдөх ёстойг сануулж байна.

Дүгнэлт

Компани шилжүүлэх нь хууль зүйн өндөр мэдлэг, нарийн төлөвлөлт шаардсан үйл явц юм. Шилжүүлгийг гүйцэтгэхээсээ өмнө дараах зүйлсийг анхаарах нь зүйтэй.

1. Зөв аргачлалаа сонгох: Өөрийн нөхцөл байдалд тохирсон хамгийн оновчтой аргыг (хувьцаа худалдах уу, нэгтгэх үү гэх мэт) сонгох.
2. Иж бүрэн судалгаа хийх: Шилжүүлэн авах гэж буй компанийнхаа санхүү, эрх зүйн байдалд иж бүрэн дүн шинжилгээ хийж, болзошгүй эрсдэлийг тооцох.
3. Хуулийн дагуу баримт бичгийг бүрдүүлэх: Гэрээ, хурлын шийдвэр, тэмдэглэл зэрэг бүх баримт бичгийг хуулийн шаардлагад нийцүүлэн үйлдэх.
4. Бүртгэлийг цаг тухайд нь хийлгэх: Өмчлөгч, компанийн бүтэц өөрчлөгдсөн бүртгэлийг Улсын бүртгэлийн байгууллагад хугацаанд нь хийлгэж, баталгаажуулах.

Эцэст нь, компани шилжүүлэх гэх мэт томоохон хэлцэл хийхдээ санхүүгийн болон хууль зүйн мэргэжлийн зөвлөхөөс зөвлөгөө авах нь таныг ирээдүйд гарч болзошгүй эрсдэл, маргаанаас хамгаална.